پیری جمعیت؛ دغدغه جهانی
تاریخ انتشار: ۱۱ خرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۱۳۷۶۹۵
تقریباً در سالهای اخیر بهدلیل شرایط ناپایدار اقتصادی در جهان، تغییر سبک زندگی و نگاه فرهنگی به موضوع فرزندآوری، افزایش جمعیت دیگر همانند دهههای قبل مورد استقبال خانوادهها نیست و هر کسی برای زیر بار نرفتن برای پرورش فرزندان بیشتر دلایل و توجیهات خود را دارد.
روزنامه ایران: با توجه به تغییرات اساسی در نحوه زندگیهای فردی و اجتماعی و نیز نگاه دولتمردان به موضوع جمعیت شاید بتوان گفت در برخی موارد و در کنار دغدغههای اقتصادی بحث پیری جمعیت در کشورهای جهان و نیز کاهش نرخ باروری در خانواده به یکی از مشکلات اساسی در حوزههای استراتژیک جهانی تبدیل شده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
سازمان ملل متحد در سال 2019 در تدوین یک منشور کلی از چشماندازی جمعیتی تا سال 2050 پیشبینی کرده که تا آن سال از هر 6 نفر در جهان یک نفر بیش از 65 سال سن خواهد داشت. در گزارشهای متعدد همین سازمان همچنین بارها تأکید شده است در سالهای اخیر بویژه در سه سال گذشته سرعت پیری جمعیت دو برابر شده است یعنی در سال 1999 از هر 11 نفر یک نفر بالای 65 سال داشت این در حالی است که این رقم امروز به بیش از دو برابر افزایش یافته که نشان میدهد افزایش سن جمعیت جهان با سرعتی بیش از پیشبینیهای قبلی صورت گرفته است. در این میان اما کشورهای آسیای شرقی و امریکای لاتین از سایر کشورها پیشی گرفتهاند.
برای همین است که موضوع جمعیت بویژه از سال 2020 به یکی از چالشهای اصلی دولتها برای مواجهه با آن در سالهای آینده تبدیل شده است. در این میان هستند کشورهایی که تقریباً با برنامهریزیهای منسجم آن هم از سالها قبل توانستهاند گامهای مثبتی در این راستا بردارند. به گفته بسیاری از متخصصان جمعیت شناسی اگر دولتمردان جهان با اتخاذ روشهایی کاربردی و در پیش گرفتن شیوههای تشویقی اقدامی برای فرزندآوری و افزایش جمعیت خود انجام ندهند در آیندهای که چندان دور هم نیست باید با معضلهایی مانند کمبود نیروی کار، افزایش هزینههای بهداشتی و درمانی و نیز اقدامات دولتی در قبال بازنشستگان و جمعیت پیر جامعه دست و پنجه نرم کنند. اینها تماماً عواملی هستند که میتوانند شاخصهای یک اقتصاد پیشرو و سالم در هر جامعهای را بشدت تحت تأثیر خود قرار دهند.
برخی دولتمردان در کشورهای جهان سازوکاری را تعریف کردند که طبق آن خانوادهها پس از فرزندآوری کمتر تحت تأثیر مشکلات و فشارهای اقتصادی قرار بگیرند. از آن جمله میتوان به سیاستهای کشورهایی چون روسیه، ایتالیا، فرانسه، کره جنوبی، ژاپن، سوئد و سنگاپور اشاره کرد.
دولت روسیه بهدلیل اینکه در سالهای اخیر با موجی از مشکلات ناباروری در میان جمعیت جوان خود مواجه شده تصمیم گرفته است در چهارچوبی منسجم تمامی هزینههای آزمایشگاهی و باروری به روشهای مصنوعی را متقبل شود و آن را از طریق بیمهها به خانوادهها بازپرداخت کند تا از این طریق خانوادهها را برای درمان و اقدام برای بارداری تشویق و ترغیب نماید. البته که این روش به گفته بسیاری از کارشناسان داخلی روسیه چندان نتوانسته موفق باشد و همچنان انتقادهای زیادی به آن وارد است.
ایتالیا در سال 2015 برنامهای تدوین کرد که طبق آن به ازای تولد هر کودک 800 یورو به هر زوج پرداخت میشود. این طرح اما در داخل ایتالیا مخالفان زیادی دارد؛ برخی میگویند بهدلیل اینکه مبلغ پرداختی در مقایسه با هزینههای فرزندآوری بسیار ناچیز است تأثیری در افزایش جمعیت در 7 سال اخیر در جامعه ایتالیا نداشته است.
کره جنوبی هم پرداخت هزینهای تشویقی در بدو تولد هر نوزاد را بهعنوان سیاستی برای افزایش جمعیت خود و ترغیب جمعیت به فرزندآوری اتخاذ کرده که در این کشور هم این سیاست موفقیت چندانی به همراه نداشته است زیرا در کره جنوبی مانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه قوانین کار در خانواده با قوانین و اهداف افزایش جمعیت در تضاد است و کار کردن بویژه فعالیتهای خارج از خانه زنان همواره در مقابل سیاستهای تدوین شده برای انسجام بستر خانوادگی قرار گرفته است.
در میان کشورهای اروپایی شاید بتوان فرانسه را بهعنوان یک کشور موفق و پیشرو در اجرای طرحهای جمعیتی دانست چراکه این کشور نه تنها از یک روش واحد که از مجموعهای از سیاستهای تعریف شده برای افزایش جمعیت خود استفاده کرده است. این کشور علی رغم پرداخت کمک هزینه حدود 1000 یورویی در بدو تولد هر نوزاد، برای خانوادههایی که بیش از 2 فرزند دارند ماهانه مبلغی را بهعنوان حمایت های دولتی عطا میکند. طبق قوانین «وزارت خانواده» در فرانسه مادر پس از تولد نوزاد خود میتواند تا یک سال از مرخصی زایمان با حقوق استفاده کند. این مدت برای پدر خانواده هم 3 ماه است. برخی کشورهای حوزه اسکاندیناوی نیز با پیروی از روش فرانسوی تشویق به فرزندآوری در سالهای اخیر به رشد قابل قبول 1.9 درصدی جمعیت خود نائل شدهاند. در اینجا باید به این نکته توجه کرد کشورهای اروپایی طبق آمارهای رسمی بیشترین میزان مشارکت زنان را در فعالیتهای اجتماعی در جهان دارند و فقر در کودکان نسبت به سایر کشورهای پیشرفته نرخ بسیار پایینتری را به خود اختصاص داده است. همین امر نشان میدهد که در موضوع افزایش جمعیت در جامعه نه تنها یک سیاست واحد یا پرداخت کمک هزینه که یک بسته حمایتی چند ساله میتواند ما را به اهداف نسبی خودمان برای رسیدن به ساختار جمعیتی استاندارد در جهان نزدیک کند.
نمونه موفق دیگری که میتوان در عرصه فرزندآوری و مدیریت بازار کار در بستر خانواده دید شاید در کشور سوئد باشد که بیشترین شاخص افزایش جمعیت را در سالهای گذشته به خود اختصاص داده است. دلیل آن را شاید بتوان همانند فرانسه در برنامههای بلند مدت و تعریف بستههای حمایتی چند ساله دانست. این کشور برای مثال تا 15 سالگی برای هر کودک کمک هزینه معاش در نظر میگیرد. ضمن اینکه خانواده میتواند تا 480 روز مرخصی با حقوق در زمان تولد هر نوزاد داشته باشد که این رقم میتواند میان پدر و مادر خانواده تقسیم شود. همچنین تمامی مراکز علمی، تفریحی، بهداشتی و درمانی از امکانات نگهداری و مراقبت از کودکان برخوردارند و حتی در تمام این محلها، اتاقهایی با پرستار تمام وقت وجود دارد که در صورت مشغله والدین میتوانند برای ساعتی مراقبت و نگهداری از نوزادان و کودکان را به عهده گیرند.
تدابیر دیگری نیز بویژه در سالهای اخیر در جهت تأمین آرامش روانی و مالی خانوادهها از سوی برخی دولتمردان برنامهریزی شده که میتواند کمک بسزایی در عملکرد سیاست افزایش جمعیت به همراه داشته باشد.
برای مثال در آلمان تشویق خانوادهها به کار کردن مادران در خانه و بهصورت دورکار و در اختیار قرار دادن پهنای باند مناسب برای دسترسی آسان و بدون مشکل به اینترنت و نیز تشویق مادران به انجام کارهای پاره وقت اما با مزایای مشابه فعالیتهای تمام وقت توانسته نتایج خوبی را به همراه داشته باشد.
برخی کشورها نیز مانند سنگاپور و ژاپن در سالهای اخیر تلاش کردند با آگاهی بخشی به جامعه و نیز ارتقای سطح دانش اجتماعی در مورد پیامدهای پیری جمعیت برای کشور و نیز برای بستر خانواده تا حدی در جهت افزایش جمعیت موفق عمل کنند؛ البته در مقایسه با برخی کشورهای غربی که بیشتر سیاستهای اقتصادی خود را اصلاح کرده و کوشیدهاند با مشوقهای مالی خانوادهها را به فرزندآوری ترغیب کنند این کشورها موفقیت کمتری به دست آوردهاند.
ایران هم در سالهای اخیر از این اصل مستثنی نبوده و چند سالی است مسئولان و شخص رهبر معظم انقلاب در مورد خطرات پیری جمعیت در سالهای آینده هشدار دادهاند. با توجه به اینکه جمعیت یک شاخصه بسیار مهم در راهبردهای اقتصادی، سیاسی و راهبردی یک کشور است که تقریباً در بسیاری از این زمینهها نمیتوان جایگزینی برای آن یافت و پیری جمعیت میتواند به نقطه آسیب یک کشور در عرصههای جهانی اقتصاد و سیاست تبدیل شود و ملتی را در برابر رقیبان و دشمنانش آسیب پذیر کند، از اینرو لازم است تمامی دولتمردان، مسئولان و دست اندرکاران که میتوانند در زمینههای مختلف از آموزش گرفته تا تخصیص بودجههای کاربردی گامی مؤثر و مثمر ثمر در این راه بردارند دست به کار شوند تا بتوان در بازه زمانی مشخصی از این بحران تا حد زیادی فاصله گرفت؛ بحرانی که قطعاً با تدابیر مدیریتی و بینشی صحیح قابل حل است.
انتهای پیام/
منبع: ایران آنلاین
کلیدواژه: سال های اخیر افزایش جمعیت پیری جمعیت خانواده ها جمعیت خود
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۱۳۷۶۹۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
دلایل کاهش نرخ باروری در کشور
علی اکبر محزون عضو کمیته علمی دومین جایزه جوانی جمعیت گفت: شروع کاهش نرخ باروری در کشور ما به حدود دهه چهل بر می گردد. در اولین سرشماری کشور که سال ۱۳۳۵ اجرا شد و پس از آن در سال ۱۳۴۵ برای اولین بار در ایران نرخ رشد جمعیت محاسبه شد که آن زمان ۱/۳ درصد بود از همان سالها هشدارهای رشد جمعیت آغاز شد. سال ۴۶ بیانیه تهران در خصوص تنظیم خانواده و ضرورت کنترل جمعیت تصویب شد و بعد از انقلاب هم در دهه شصت بحث جمعیت دوباره مطرح شد. در برنامه توسعه سال ۱۳۶۷ طرحی با عنوان سیاست تحدید موالید مطرح شد. هدف این طرح چنین بود که اگر در سال ۱۳۶۷ میانگین هر خانواده ۵/۶ فرزند بود تا سال ۱۳۹۰ این عدد به ۴ فرزند کاهش یابد. درسال ۷۲ قانون تنظیم جمعیت در مجلس شورای اسلامی تایید شد که طبق این طرح فرزند چهارم به بعد محروم از فعالیت اجتماعی شود. سال ۱۳۷۳ و به میلادی ۱۹۹۴ اجلاس بین المللی جمعیت و توسعه در قاهره با مشارکت ۱۷۹ کشور جهان از جمله ایران برگزار شد و مواحده طرح کنترل جمعیت در سطح بین الملل تحت عنوان International Conference on Population and Development تصویب شد. ریشه اصلی کاهش نرخ رشد جمعیت در دنیا و کشورما از اینجا آغاز شد.
وی افزود: علت شدت این کاهش در ایران به این دلیل بود که علاوه بر کنترل اجتماعی کنترل فردی نیز به وجود آمد. خانوادهها از دهه ۶۰ بنا به عوامل مختلف مانند کاهش مرگ و میر کودکان و شانس زنده ماندن بالا، تصمیم به فرزندآوری کمتر گرفتند چرا که قبلا پنج فرزند متولد میشد که لااقل سه نفر از آنها زنده بمانند. دیگر نیازی به چنین اقداماتی نبود پس همان سه فرزند متولد میشدند.
وی در ادامه گفت:، اما به تعبیر خودم اینها حاصل یک نگاه مالتوسی بود بحث تنگ دستی که ناشی از افزایش فرزند می شود. بحث دوم جریان اجتماعی بود. افراد با استمرار فرایند توسعه وارد مباحثی شدند که باعث پیشرفت فردی آنها شود و به تحرک اجتماعی پرداختند و فرزند آوری را مانع این پیشرفت دیدند. بحث فردگرایی در جامعه باعث شد تحرک اجتماعی و فرزند آوری در مقابل هم قرار گیرند؛ و در مرحله سوم جایگزینی برای نهاد خانواده و تغییر نهاد خانواده که حاصل تغییر نگرشها در جوامعی مثل ایران شد روند رشد را به شدت کاهش داد.
وی تاکید کرد: بر روی مبانی فکری و نظری موضوع باید بیشتر تمرکز کرد و اقدامات اساسی صورت بگیرد. در دنیا هم برای موضوعات مهم همینطور عمل میکنند. باید الگوی یک خانواده کامل را بسازیم، مبنی بر نظریه شهید مطهری از انسان کامل این قالب را در مبانی فکری خانواده جای دهیم و در ادامه به تعهد به خانواده بپردازیم.
جامعه دانشگاهی و حوزه علمیه نیز میتواند در حوزه شناسایی مسائل و ترسیم وضع مطلوب کمک شایانی به این راهبرد داشته باشد.
نقش جایزه ملی جمعیت در مرحله اول ایجاد انگیزه است و برای اثرگزاری بهتر میتواند به اصطلاح، کف میدانیتر و در محلهها و مراکز عمومی باشد. تا انگیزه نخبگان را در جامعه عمومی بیشتر کند. چرا که بحث خانواده است و حتی میتواند الگویی شود تا هم محلیها و خانواده هم به نخبگان رجوع کنند.
دومین جایزه ملی جوانی جمعیت به همت ستاد ملی جمعیت در بخشهای خانواده، رسانه، سازمانهای مردم نهاد، دستگاهای اجرایی، شرکتها و موسسات خصوصی، مدیران و نخبگان اردیبهشت سال جاری با شعار سهم من از جوانی ایران برگزار خواهد شد.
علاقهمندان جهت کسب اطلاعات بیشتر میتوانند به سایت jameyat.ir مراجعه فرمایند
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان